160. ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ: 

  Το καταφύγιο της συναισθηματικής αγωγής!

                            Ιστότοπος:ofigousiotis2.blogspot.com                                                         E-mail:giwrgospattas@gmail.com         

    

    Το μορφωτικό ιδεώδες διαφοροποιείται κατά περιόδους, καθώς η παιδαγωγική επιστήμη αντλεί το υλικό της από τις ανάγκες κάθε εποχής. Ήδη, πολλά από τα επιφαινόμενα της κοινωνίας και των social media μας βεβαιώνουν για την αποτυχία του σχολείου και της παρεχόμενης αγωγής, οπότε ένας αναπροσανατολισμός της εφαρμοσμένης Ψυχολογίας, της Παιδαγωγικής και της διδακτικής πράξης κρίνεται απαραίτητος. Το νέο καταφύγιό μας, μέσα στη βαρυχειμωνιά των δύσκολων καιρών μας, είναι η συναισθηματική αγωγή. Μία πρώτη νύξη πάνω σ'αυτό έγινε στην υπ' αριθ.146 θεματική ενότητα αυτού του ιστότοπου.

                                              Νέοι όροι που θα συναντήσουμε!

    Πιο κάτω θα συναντήσουμε κάποιους νέους όρους και καινοφανείς έννοιες. Είναι πνευματικά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά που έχουμε να πούμε. Αυτοί οι όροι είναι οι εξής:

συναισθηματική αγωγή: Είναι η αγωγή του συναισθήματος του παιδιού. Μοιάζει πιο εύκολη σε σχέση με την αγωγή της λογικής - σε σχέση με τα μαθήματα, ας πούμε - αλλά δεν είναι. Απαιτεί ενσυναίσθηση απ' το γονιό και το δάσκαλο.

ενσυναίσθηση: Έτσι λέγεται η κατανόηση που δείχνουμε στο παιδί για το πώς αισθάνεται κάθε φορά και ποιο συναίσθημα κρύβεται πίσω από μία καλή ή κακή συμπεριφορά του.

θετικά συναισθήματα: Είναι τα καλά συναισθήματα (αγάπη, αλληλεγγύη, αλτρουισμός κ. ά.).

αρνητικά συναισθήματα: Είναι τα άσχημα συναισθήματα (κακία, μίσος, ζήλια κ.ο.κ.).

συναισθηματική νοημοσύνη: Συναισθηματική νοημοσύνη διαθέτουν τα παιδιά εκείνα που έχουν μάθει να εντοπίζουν μέσα τους τα συναισθήματά τους, να τα εκφράζουν με λέξεις και να τα ελέγχουν. Ταυτόχρονα, τα παιδιά αυτά είναι ικανά να κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων.

αυταρχικοί γονείς (ή δάσκαλοι): Είναι οι γονείς ή δάσκαλοι που θέτουν όρια στα παιδιά και απαιτούν απόλυτη υπακοή, χωρίς να τους δίνουν καμία εξήγηση "πώς" και "γιατί".

διαλεκτικοί γονείς: Είναι οι ευέλικτοι γονείς που θέτουν όρια στα παιδιά τους και, μέσα από τη συναισθηματική αγωγή, τους δίνουν τις αναγκαίες εξηγήσεις και τα καθησυχάζουν.

παραχωρητικοί γονείς: Οι γονείς αυτοί είναι θερμοί και διαχυτικοί με τα παιδιά τους, επικοινωνούν πολύ καλά μαζί τους, αλλά θέτουν ελάχιστα ή και καθόλου όρια σωστής συμπεριφοράς.                         

(Σχόλιο: Πιο σωστοί γονείς (και δάσκαλοι), φυσικά, είναι οι διαλεκτικοί).

                                                   Το τιμόνι και η καύσιμη ύλη!

    Έχουμε πει και σε άλλη ενότητα ότι η λογική είναι το τιμόνι στη ζωή του ανθρώπου, ενώ το συναίσθημα είναι η καύσιμη ύλη και η προωθητική δύναμη που οδηγεί σε πράξεις. Μέχρι σήμερα, το σχολείο - αλλά και οι γονείς - ασχολούνταν μόνο με τα μαθήματα και την ανάπτυξη της λογικής, η οποία τελικά έχανε την αξία της, γιατί έλειπε η συναισθηματική εμβάθυνση. Ίσως, έτσι εξηγείται γιατί τα παιδιά αισθάνονται απέχθεια για τα μαθήματα και το σχολείο. Το πώς αισθάνεται έχει μεγαλύτερη αξία για το παιδί και πολύ λιγότερο τι είναι σωστό. Άρα, η αγωγή του παιδιού πρέπει να ξεκινά από την καλλιέργεια του συναισθήματος και να καταλήγει στη γνωστική συγκρότηση.

                                                   Η αγωγή απαιτεί συναίσθημα!

    Το μυστικό της καλλιέργειας του συναισθήματος του παιδιού δεν βρίσκεται σε εξεζητημένες θεωρίες και πολυσύνθετους, ασαφείς κώδικες συμπεριφοράς. Απαιτεί, πρωτίστως, συναίσθημα. Βρίσκεται στα βαθιά συναισθήματα της αγάπης, της στοργής και της ενσυναίσθησης για το παιδί. Η σωστή διαπαιδαγώγηση ξεκινά από την καρδιά και συνεχίζεται την κάθε στιγμή που το παιδί νιώθει χαρούμενο ή φορτισμένο, λυπημένο ή θυμωμένο, φοβισμένο και προβληματισμένο. Περισσότερο και από το δείκτη νοημοσύνης - το γνωστό IQ - η συναισθηματική επίγνωση και η ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται προς όφελός του τα συναισθήματά του, είναι αυτά που θα καθορίσουν την επιτυχία και την ευτυχία του στη ζωή.

                                          Όλα τα συναισθήματα του παιδιού είναι αποδεκτά!

    Οι γονείς, που θέλουν να ακολουθήσουν τη συναισθηματική αγωγή στα παιδιά τους, θα πρέπει εξαρχής να καταλάβουν ότι το πρόβλημα δεν είναι τα συναισθήματα των παιδιών αλλά οι συμπεριφορές. Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά, αρνητικά και θετικά, όχι όμως όλες οι συμπεριφορές. Καθήκον των γονέων δεν είναι να θέτουν όρια στα συναισθήματα του παιδιού τους αλλά στις συμπεριφορές, με τις οποίες εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Είναι λάθος, για παράδειγμα, να λέμε στο παιδί: "Σταμάτα να κλαίς!", ή "Δεν πρέπει να αισθάνεσαι κακία!". Το παιδί αισθάνεται όπως αισθάνεται και αυτό δεν αλλάζει. Με κάποιον τρόπο, πάντα αναγνωρίζουμε το συναίσθημα του παιδιού, αλλά επισημαίνουμε με ήπιο τόνο και τη λάθος συμπεριφορά. Αντί να πούμε στο παιδί: "Δεν πρέπει να αισθάνεσαι έτσι!", θα ήταν σωστό να του δώσουμε δίκαιο, λέγοντάς του: "Καταλαβαίνω ότι σε πλήγωσε αυτό που σου είπε ο Τάσος, αλλά κι εσύ θα μπορούσες να αντιδράσεις διαφορετικά, για να του δείξεις ότι ενοχλήθηκες πολύ!". Εκτονώνουμε τα συναισθήματα του παιδιού και δεν το επικρίνουμε για το πώς αισθάνεται. Όταν επικρίνουμε ή αμφισβητούμε τα συναισθήματα των παιδιών, τότε τα φορτίζουμε περισσότερο, χάνουν την αυτοεκτίμησή τους και ταυτόχρονα δεν μας εμπιστεύονται πλέον. Οι επικρίσεις, όπως: "Είσαι τεμπέλης!", "Είσαι ξεροκέφαλος ή βλάκας!"κ.ο.κ., φέρνουν πάντα αρνητικά αποτελέσματα. Έρευνες έχουν δείξει ότι στα παιδιά που δέχονται επικριτικά σχόλια, καταγράφηκαν τα μεγαλύτερα ποσοστά ορμονών που συνδέονται με το στρες, σε σχέση με τα παιδιά που είχαν το προνόμιο οι γονείς τους να ακολουθούν τη συναισθηματική αγωγή. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά που δέχονται συχνά επικρίσεις, αρρωσταίνουν πιο συχνά και έχουν κακές επιδόσεις στο σχολείο. Με τις επικρίσεις, χάνεται και το νήμα της οικειότητας, του διαλόγου και της ακρόασης από το παιδί.

                                                  Ο δρόμος του διαλόγου!

    Εκτός του ότι ο δρόμος του διαλόγου διαμορφώνει έναν δημοκρατικό πολίτη με κοινωνικές δεξιότητες, είναι και δρόμος της συναισθηματικής αγωγής. Ο διάλογος είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, της επικοινωνίας και της συνδιαλλαγής. Για να τον εξασφαλίσουμε, θα πρέπει πρώτα να προετοιμάσουμε μία ατμόσφαιρα ηρεμίας και αποδοχής από το παιδί. Οι διαλεκτικοί γονείς έχουν το χάρισμα να δημιουργούν μία τέτοια ατμόσφαιρα, ώστε ο διάλογος να είναι αυθόρμητος και αποδοτικός.                                                                                                                                                         Με το διάλογο, επιτυγχάνονται ποικίλοι στόχοι. Αν εδώ στόχος μας είναι να εθίσουμε το παιδί μας - ή το μαθητή μας - στο να εντοπίζει μέσα του τα συναισθήματα που βιώνει σε μία δεδομένη στιγμή - και να τα εκφράζει λεκτικά - ανάλογες θα πρέπει να είναι και οι ερωτήσεις που θα του κάνουμε. Αυτές μπορεί να είναι γενικού χαρακτήρα ή και πιο συγκεκριμένες. Για κάθε ερώτηση, φυσικά, περιμένουμε να πάρουμε και την απάντηση, πριν περάσουμε στην επόμενη. Ερωτήσεις, όπως: "Πώς πήγε η μέρα σου σήμερα;", "Τι σου έκανε να χαρείς ή να στενοχωρηθείς;", "Πώς τα πήγες με τους φίλους σου;" κ.ά., είναι σωστό να γίνονται συχνά. Οι ερωτήσεις πρέπει να έχουν μεγάλη γκάμα και καλό είναι να προετοιμάζονται - χωρίς φυσικά αυτό να το λέμε στο παιδί. Όλα έχουν το χαρακτήρα προπόνησης, προκειμένου να εκφράζονται τα συναισθήματα που κρύβονται πίσω από πράξεις και αντιδράσεις, ή συναισθήματα που βαλτώνουν και επηρεάζουν αρνητικά το παιδί. Εξάσκηση μπορεί να γίνεται ακόμα και για μη λεκτικά συναισθηματικά μηνύματα, όπως είναι οι εκφράσεις του προσώπου και οι κινήσεις των χεριών. Ερωτήσεις πρέπει να επιτρέπουμε να γίνονται και από τα παιδιά. Τα εθίζουμε, μάλιστα, σ' αυτό, όπως και στο να εκφράζουν τη γνώμη τους για θέματα που είναι σε θέση να το κάνουν. Όλα αυτά, βέβαια, πρέπει να γίνονται όταν είμαστε μόνοι με το παιδί μας και σε κατ' ιδίαν συζήτηση μαζί του. Τελικός στόχος μας πρέπει να είναι το να αποκτήσει το παιδί μας, μέρα τη μέρα, ένα πλούσιο συναισθηματικό λεξιλόγιο, ώστε να μπορεί να εκφράζει κάθε φορά το πώς αισθάνεται.

                                 Βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του παιδιού μας!

    Η κοινωνία μας δίνει μεγάλη σημασία στο να συμμορφώνονται τα παιδιά μας σύμφωνα με αυτά που θέλουν οι ενήλικοι. Καθημερινά, πολλά παιδιά τρέχουν να προλάβουν να κάνουν αυτά που τους λένε οι μεγάλοι, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν κάτι που θέλουν τα ίδια. Αυτό έχει ως συνέπεια να περιορίζεται η δυνατότητά τους να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Γι' αυτό, παράλληλα με τη συμμόρφωση και την υπακοή, θα πρέπει να αναζητούμε τις επιθυμίες των παιδιών και το να κάνουν τις δικές τους επιλογές. "Τι φαγητό θα ήθελες για το μεσημέρι!", για παράδειγμα. "Έλα να βάλουμε ένα πρόγραμμα που θα το τηρούμε. Τι ώρες θέλεις να διαβάζεις;". Αυτές είναι μερικές μόνο από τις ερωτήσεις που μπορούμε να κάνουμε στο παιδί μας, ώστε να του δίνουμε τη δυνατότητα να κάνει και αυτό τις επιλογές του, αλλά ταυτόχρονα να του περνούμε το μήνυμα ότι και η γνώμη του "μετράει". Όσο νωρίτερα, ηλικιακά, μάθουν τα παιδιά μας να εκφράζουν τις προτιμήσεις τους, συζητώντας μαζί τους, τόσο το καλύτερο για την εφηβική τους ηλικία, που είναι η πιο κρίσιμη περίοδος της ζωής τους. Θα έχουν μάθει να παίρνουν αποφάσεις υπεύθυνα. Πρέπει, λοιπόν, να αναζητούμε - ή και να δημιουργούμε - τις ευκαιρίες που δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να παίρνουν κι εκείνα τις αποφάσεις τους. Με τον καιρό, αυτού του είδους τα μηνύματα γίνονται οι θεμέλιοι λίθοι για την αυτοεκτίμηση και την ταυτότητα του παιδιού μας. Όσο ασήμαντο και να φαίνεται ένα αίτημα του παιδιού μας, δεν θα πρέπει να καταλήγει σε αγώνα επικράτησης δύο θελήσεων. Να το βλέπουμε ως ευκαιρία για συζήτηση, ενσυναίσθηση και λήψη αποφάσεων από κοινού. Έτσι, η αποσυμπίεση των συναισθημάτων του παιδιού γίνονται πράξη και πιο ήρεμη ζωή.

                                        Τα πλεονεκτήματα της συναισθηματικής αγωγής!

    Υπάρχει, άραγε, διαφορά αποτελεσμάτων μεταξύ εκείνων των γονιών που εφαρμόζουν στα παιδιά τους συναισθηματική αγωγή και εκείνων που είναι αποστασιοποιημένοι από τα συναισθήματα του παιδιού τους; Οι έρευνες, που έχουν γίνει επ' αυτού, δείχνουν ότι μεταξύ τους υπάρχει ουσιώδης διαφορά. Τα παιδιά των γονιών, που εφαρμόζουν με συνέπεια τη συναισθηματική αγωγή, αποδεικνύεται ότι έχουν καλύτερη υγεία. Έχουν αυτοπεποίθηση και επιτυγχάνουν υψηλότερες επιδόσεις στο σχολείο. Δημιουργούν ποιοτικά καλύτερες φιλίες και πιο σταθερές σχέσεις. Εμφανίζουν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς και είναι λιγότερο επιρρεπή σε πράξεις βίας. Είναι συναισθηματικά υγιέστερα και βιώνουν λιγότερα αρνητικά συναισθήματα. Είναι πιο ανθεκτικά και πιο ευπροσάρμοστα. Όπως όλα τα παιδιά, έτσι κι αυτά: λυπούνται, θυμώνουν, φοβούνται κάτω από αντίξοες συνθήκες, αλλά παρόλα αυτά είναι πιο ικανά να ξεπερνούν τις δυσκολίες της ζωής. Η συναισθηματική αγωγή μπορεί να προφυλάξει τα παιδιά και από τις αρνητικές συνέπειες που δημιουργούν οι συνήθεις κρίσεις της οικογένειας στη σύγχρονη εποχή, όπως είναι τα διαζύγια και οι συζυγικές συγκρούσεις. Ακόμα και αυτές οι "συνήθεις κρίσεις", στις οικογένειες που εφαρμόζουν τη συναισθηματική αγωγή, εμφανίζουν πολύ πιο ήπια χαρακτηριστικά. Συνήθως, οι οικογένειες που ασχολούνται περισσότερο με το συναισθηματικό κόσμο των παιδιών τους είναι πιο ευτυχισμένες. Θεμέλιος λίθος και για πιο υγιή κοινωνία είναι το καταφύγιο της συναισθηματικής αγωγής. Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η ανατροφή συναισθηματικά υγιών παιδιών σήμερα κρίνεται απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. Όσο πιο δύσκολες γίνονται οι εποχές μας, τόσο πιο αναγκαία δέον να θεωρείται η συναισθηματική καλλιέργεια των παιδιών και ένα πλούσιο συναισθηματικό λεξιλόγιο.