177. Η αξία του παραμυθιού για                        τα παιδιά!

                                 Ιστότοπος:ofigousiotis2.blogspot.com                                                          Email:giwrgospattas.gmail.com

      Αφορμή για τις λίγες αυτές σκέψεις στάθηκε μία δουλειά του Διονύση Σαββόπουλου, που έχει να κάνει με μουσικά κομμάτια για παιδιά και αφηγήσεις παραμυθιών. Πέρα από τον έξοχο αυτό συνδυασμό μουσικής και αφήγησης, εκείνο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι το πώς ένας πολύ στέρεα δεμένος με την πραγματικότητα της ζωής άνθρωπος, όπως ο Σαββόπουλος, κατάλαβε - μέσα από την επικοινωνία που είχε με τα εγγόνια του - το βαθύτερο νόημα του παραμυθιού, από το τελετουργικό της αφήγησης του οποίου βρίσκουν με συμβολικό τρόπο την έκφρασή τους ιδιαίτερες ψυχικές ανάγκες των παιδιών. Και τούτο, σε αντίθεση με κάποιες δήθεν σύγχρονες απόψεις που λένε όχι παραμύθια στα παιδιά, γιατί τα βγάζουν έξω από την πραγματικότητα της ζωής. Παραμύθι θεωρώ, στ' αλήθεια, αυτή ακριβώς την άποψη "όχι παραμύθια στα παιδιά".  

    Αρχικά, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι έντονες επιθυμίες των παιδιών - οι φυσιολογικές, εννοείται, και όχι οι τεχνητές με τα συνεχή "θέλω" - αποτελούν επιταγές της ίδιας της φύσης. Σε ό,τι αφορά την παιδαγωγική μας στάση, όποιος γνωρίζει να ακούει τις επιταγές της φύσης ποτέ δεν θα κάνει λάθος. Ποτέ η φύση δεν κάνει λάθος, όπως πολλοί μεγάλοι στοχαστές και παιδαγωγοί το υπονόησαν με όσα μας είπαν.

    "Τα παιδιά, ξέρετε, είναι αχόρταγα για παραμύθια και θέλουν να ακούνε συνεχώς καινούρια πράγματα", άκουσα να λέει ο Σαββόπουλος. Έτσι ακριβώς είναι. Τα παιδιά θέλουν πάρα πολύ να ακούνε παραμύθια και μάλιστα καινούριες επινοήσεις κάθε φορά. Το παραμύθι τα συνεπαίρνει κυριολεκτικά. Αυτό, απλά σημαίνει ότι το παραμύθι ανταποκρίνεται καίρια σε μια έντονη ψυχική ανάγκη του παιδιού: Επιθυμεί έντονα να ξαναζήσει - έστω για λίγο - μέσα σε έναν ονειρικό κόσμο, όπως περίπου ζούσε πριν από λίγο καιρό μέσα στην κοιλιά της μητέρας του! Νιώθοντας ακόμα αδύναμο τον εαυτό του μέσα στον κόσμο των ενηλίκων και της ίδιας της ζωής, επιζητά να ξαναζήσει σε μία φαντασιακή πραγματικότητα, όχι για να παραμείνει σ' αυτή, αλλά για να στηριχθεί σ' αυτή και να το βοηθήσει να ξεπεράσει τις εσωτερικές του πιέσεις και ανασφάλειες και σιγά σιγά να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα της ζωής. Τέτοιες διέξοδοι δίνονται στην ψυχή και το πνεύμα του παιδιού μέσα από το παραμύθι και τις υπερβολές του. Τελετουργικό ενηλικίωσης των παιδιών θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει όλο αυτό το σκηνικό που στήνεται με το παραμύθι. Όλες οι δυσκολίες ξεπερνιούνται μέσα στο παραμύθι, που πάντα έχει ένα ευχάριστο τέλος. Οι ήρωές του, όσες δυσκολίες και να συναντήσουν, στο τέλος θα βρουν τον τρόπο να τις ξεπεράσουν και να δικαιωθούν. Παρακολουθώντας το παιδί τη δράση των ηρώων του παραμυθιού, ταυτίζεται μαζί τους και στο τέλος ανακουφίζεται το ίδιο, ακριβώς γιατί θεωρεί ότι πάντα υπάρχουν λύσεις σε όλες τις δυσκολίες της ζωής - όπως αυτές που βιώνει το ίδιο - άρα, κι εκείνο θα καταφέρει να τις βρει σαν θα μεγαλώσει. Μέσα από την ταύτισή του με τους ήρωες του παραμυθιού - και το αίσιο τέλος - το παιδί αποκτά θάρρος και αυτοπεποίθηση. Ακόμα και αν αργότερα στη ζωή του δεν θα τα βρει όλα ρόδινα, όπως θα ήθελε το ίδιο, εκείνο το θάρρος ωστόσο που αποκόμισε από τα παραμύθια - σε συνδυασμό με την ενστικτώδη ορμή για τη ζωή - του δίνει τη δύναμη να συνεχίσει να προσπαθεί.

      Δεν είναι τόσο μόνο το διδακτικό μέρος του παραμυθιού που έχει σημασία για το παιδί, όσο οι διέξοδοι που του δίνονται, όπως είπαμε, οι συγκινήσεις που βιώνει και το ότι διευρύνονται οι ορίζοντες της φαντασίας του. Αυτό το τελευταίο μάλιστα θα παίξει πολύ σπουδαίο ρόλο για τη μετέπειτα ψυχική του ανάπτυξη και πνευματική εξέλιξη. Κάποτε, σε μια εισήγησή του, ο Κωστής Παλαμάς είχε πει το εξής: "Χωρίς φαντασία, ανθρώπινη ζωή δεν υφίσταται, ουδέ τέχνη". Με το εργαλείο της φαντασίας βρίσκουν οι άνθρωποι τις περισσότερες από τις λύσεις στα προβλήματα της ζωής. Ο Αινστάιν είχε πει ότι, αν θέλετε το παιδί σας να αποκτήσει πλούσιο συναισθηματικό και πνευματικό κόσμο, διαβάστε του παραμύθια. Και αν θέλετε να γίνει έξυπνο, διαβάστε του περισσότερα παραμύθια! Τα παραμύθια εμπλουτίζουν την κοινωνική ζωή και συμβάλουν στην κοινωνικοποίηση του παιδιού. Με το παραμύθι, τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι, όχι μόνο οι μεγάλοι αλλά και οι μικροί έχουν δύναμη. Ειπώθηκε - και είναι σωστό - ότι ο άνθρωπος είναι το προιόν των τραυμάτων της παιδικής ηλικίας. Το παραμύθι αποτελεί μία διαδικασία επούλωσης αυτών των τραυμάτων, άρα, συμβάλει αποφασιστικά στην ψυχική υγεία του παιδιού. Συμβάλει, δηλαδή, στην υγιή ανθρώπινη ανάπτυξη και ωρίμανση. Ακόμα και δύσκολα θέματα, όπως είναι ο θάνατος και ο χωρισμός, αντιμετωπίζονται αισίως μέσω του παραμυθιού.

      Το ότι το παραμύθι είναι τόσο χρήσιμο για τα παιδιά, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να τους λέμε όλη τη μέρα παραμύθια. Όπως με το φαγητό, χρειάζονται ορισμένες δόσεις σε κατάλληλες στιγμές. Το καλύτερο είναι ένα παραμύθι την ημέρα (με κάποια διαλείμματα, έστω). Ευνόητο, η πιο κατάλληλη ηλικία για παραμύθια είναι η προσχολική. Από 2 μέχρι 6 ετών περίπου. Περισσότερη μάλιστα ανάγκη για παραμύθια έχουν τα παιδιά μικρότερης ηλικίας. Γι' αυτό, όσο το παιδί μεγαλώνει τόσο μειώνουμε τις αφηγήσεις παραμυθιών και αρκούμαστε στις πραγματικές ιστοριούλες, από γεγονότα του παρόντος ή του παρελθόντος και της Ιστορίας. Όσο για την αφήγηση του παραμυθιού, αυτό είναι ένα άλλο σημαντικό θέμα, ώστε να προκύψει για το παιδί το μέγιστο δυνατό όφελος.

                                                              Η τέχνη της αφήγησης!

       Η καλή αφήγηση είναι σίγουρα μία τέχνη. Ο απλός γονιός θα κάνει την αφήγησή του στο παιδί, όπως του μιλά στην καθημερινή τους επικοινωνία, προσέχοντας βέβαια περισσότερο κάποια σημεία της. Η αφήγηση θα γίνεται αργά και ήρεμα, με σωστή κατά το δυνατόν άρθρωση και απλά στοιχεία υποκριτικής (δηλαδή, με ενδιάμεσες παύσεις και ανεβοκατέβασμα της φωνής, όπου χρειάζεται, ελαφρές κινήσεις των χεριών και κάποιες εκφράσεις του προσώπου, που μεταδίδουν ανάλογες καταστάσεις και συγκινήσεις). Έτσι, η αφήγηση γίνεται πιο ζωντανή και βιωματική. Περιττό, βέβαια, να πούμε ότι η αφήγηση είναι προτιμότερη από την ανάγνωση μέσα από το βιβλίο. Καλό θα ήταν κάποια ενδιαφέροντα παραμυθάκια να τα μαθαίνουν οι γονείς και οι παππούδες και να τα διηγούνται στα παιδιά. Με τη βιωματική αφήγηση, το παιδί παίρνει μεγαλύτερες συγκινήσεις και αποτυπώνει καλύτερα, όχι μόνο το περιεχόμενο του παραμυθιού, αλλά κυρίως τον τρόπο αφήγησης, τον οποίο θα φροντίσει να εφαρμόσει και το ίδιο αργότερα στη ζωή.